Koperblaasinstrumenten - uniek
Veel spelers zijn zich er niet van bewust dat koperblaasinstrumenten de enige instrumenten ter wereld zijn, waarbij de mens zelf de toonverwekker is. Bij een snaarinstrument is het een duidelijke zaak. Bij houtblaasinstrumenten trilt het riet (klarinet, sax, hobo...), of de lucht wordt door elkaar gewerveld (blok- of dwarsfluit) - en wat trilt bij een koperblaasinstrument? De lippen. Als je bekijkt wat er allemaal moet kloppen en samenlopen, om maar één toon tot stand te brengen, is het eigenlijk een wonder dat wij daadwerkelijk muziek kunnen spelen.
Het instrument
Onze instrumenten beginnen niet bij het mondstuk en eindigen niet bij de klankbeker! Strikt genomen beginnen zij bij het middenrif en eindigen bij het oor van de hoorder. De hele ruimte ertussen moeten wij met leven vullen. Het instrument is feitelijk alleen maar een geluidsversterker, zoals de trechter van een grammofoon.
De lucht
In de allereerste plaats hebben wij lucht nodig, om te spelen. Onze longen liggen tussen de ribben als in een kooi. Daarom kunnen zij ook heel weinig naar buiten uitzetten. Maar naar beneden is er iets meer ruimte en onze organen zijn flexibel. Voor het naar beneden uitzetten van de longen is een spierplaat verantwoordelijk, die dwars in de buikholte ligt en de longen van de andere organen scheidt: het middenrif! Gelukkig werkt onze ademhaling automatisch, anders zouden wij elke nacht sterven. Het middenrif is dus niet onderworpen aan onze wil. Op het bevel: "rechter wijsvinger omhoog" reageert ons lichaam, op het bevel: "middenrif omlaag" helaas niet. Dus hoe kunnen wij dit controleren? Het middenrif is aan de buikwand vastgegroeid en die kunnen wij bewust controleren. Dat betekent bij het inademen: buik eruit! Bij het uitademen: buik erin! Steeds weer zie ik bij musici, die zelfs al jarenlang spelen, dat zij bij het inademen de schouders omhoog nemen. Dit bewerkstelligt het tegendeel van wat wij eigenlijk willen bereiken. Want bij het omhoogtillen van de schouders trekken wij automatisch de buik in, het middenrif gaat omhoog en wij krijgen minder lucht de longen in!
De "ademsteun"
Vervolgens moeten wij de lucht gecontroleerd uitademen. Hierbij mogen wij niet als een lek luchtbed in elkaar storten maar we moeten de spanning van de buikwand behouden. Alleen op deze manier kunnen wij de hoeveelheid en de snelheid van de luchtstroom controleren.
Oefening: ga een hand breed voor een effen muur of deur staan, neem een notitieblaadje, hou het voor je mond en blaas het blaadje tegen de muur. Als je het goed doet, blijft het blaadje "hangen" totdat de lucht op is. Als het meteen naar beneden valt, heb jij geen spanning, geen ademsteun opgebouwd. Het is geen bodybuilding, dus probeer het niet eens met het telefoonboek ; )
Het strottenhoofd
Lucht hebben wij nu, dus laat het eruit. Door de luchtbuis gaat het heel makkelijk, maar dan komt al de volgende hindernis: het strottenhoofd! Daarmee werken wij weliswaar bij het spreken en zingen, bij het bespelen van ons instrument mag het echter geen hindernis vormen voor de lucht. Keelspieren en strottenhoofd moeten ontspannen en losjes zijn! Elk foutje wat je hier maakt, wordt direct gehoord. De klank wordt dof en krakerig in plaats van klaar en helder. Dat betekent dat je bij het oefenen goed naar jezelf moet luisteren! Oefening: spreek een beetje en let op de klank van je stem als je tijdens het spreken de keelspieren krachtig aanspant! Met DEZE stem kun jij prima tekenfilms synchroniseren. Herhaal de oefening bij het bespelen van jouw instrument.
Eindelijk - de lippen
Nou, bijna, want van tevoren hebben wij het nog over een belangrijke ruimte: de mondholte. Tussen gehemelte en tong moet de lucht wel nog doorheen. Wat gebeurt er, wanneer een gelijkmatige luchtstroom de longen uitstroomt, terwijl wij met de tong de vocalen "a", "e" of zelfs "i" vormen? De kier tussen tong en gehemelte wordt nauwer, de lucht versnelt - en de klank? Probeer het uit en ontsluier een van de grootste geheimen van de koperblazerij.
Oefening:
Zet wijs- en middelvinger zoals bij het vredesteken op je lippen om deze naar buiten te begrenzen, lijkend op de rand van het mondstuk. Begin dan te blazen, alsof je het instrument bespeelt. Beweeg vervolgens de tong op en neer. Verrassing! De lippen trillen sneller, zonder dat we ze vaster samen hoeven te persen en de klank wordt "als vanzelf" hoger.
Meer hoeven de lippen (haast) niet te doen. Bij het oefenen dus niet het "ijzer" nog vaster op het gezicht drukken en de musculatuur van de lippen beschadigen. Overigens: meer lucht - dus sterker blazen - bewerkstelligt alleen, dat de toon harder wordt!
Resumé
We weten nu hoe de lucht erin gaat en weer eruit komt, we weten hoe we verschillende hoge klanken verwekken. Nu moet je alleen nog regelmatig oefenen. Er zijn musici, die precies één avond in de week de tijd hebben, om voor hun hobby te oefenen en zij zijn erover verwonderd, dat ze al sinds x jaren spelen maar gewoonweg niet beter worden. Sinds hoeveel jaren kun je lopen? En je loopt elke dag, niet alleen één keer per week.
Haal je om die reden 100 meter in minder dan 10 seconden?
Liever elke dag maar 10 minuten oefenen, dan één keer per week een uur!
